Slecht slapen, geïrriteerd, geen concentratie, spierpijn…
Vanmorgen had ik een afspraak met een meisje van 15 jaar. Ze zag er vermoeid uit. Haar ogen zakten tijdens het gesprek soms even dicht. Ze vertelde bezig te zijn met de voorbereidingen voor de toetsweek, maar het lukte niet. Ze kon de concentratie niet opbrengen. In huis was weinig rust te vinden, want ze heeft nog twee jongere brussen waarmee ze een kamer deelt, dus even tijd voor zichzelf is moeilijk te creëren. En ze had overal pijn, vertelde ze. Op haar schoot lagen twee gebalde vuisten.
Dit is een meisje met autisme. De wereld geeft haar heel veel indrukken en het leven vraagt haar mee te bewegen in een tempo wat ze eigenlijk niet aan kan. Ze heeft rust nodig om weer op te laden, een goede nachtrust, maar ook rust overdag. Even niets… me-time… koptelefoon op, in een hoekje op de bank, lentezon die door de gordijnen haar gezicht verwarmt. Maar rust is er niet. Niet ’s nachts, niet op school maar ook niet in haar drukke gezin.
Dit had ook het verhaal van een hoog sensitief meisje kunnen zijn.
Of van een hoogbegaafd meisje.
Of een meisje met ADHD.
Hoogsensitiviteit, hoogbegaafdheid, autisme en AD(H)D hebben behoorlijk wat overlap in kenmerken en gedrag. Maar er zijn ook verschillen.
Hieronder zet ik de overeenkomsten en verschillen op een rijtje:
Hoogsensitiviteit en autisme
Autisme wordt omschreven als een neurobiologische ontwikkelingsstoornis; een psychische stoornis en dus ook opgenomen in de DSM-5, het handboek voor psychische stoornissen.
Hoogsensitiviteit is een persoonlijkheidskenmerk en dus niet opgenomen in de DSM-5 (al is er enige twijfel bij sommigen of autisme niet ook zo omschreven zou moeten worden).
Beiden zijn gevoelig voor prikkels, maar de mensen met autisme kunnen ook last hebben van ónderprikkeling. Zij voelen dan bijvoorbeeld geen kou of honger.
Ook op sociaal gebied zijn er verschillen waar te nemen: Mensen met autisme hebben een minder goed ontwikkeld cognitief inlevingsvermogen. Gevolg is dat ze het lastig kunnen vinden om de intentie van de ander of de gezichtsuitdrukking goed te beoordelen. Mensen met hooggevoeligheid zijn hier juist enorm goed in ontwikkeld, waardoor ze overspoeld kunnen raken door de emoties van anderen.
Hooggevoeligheid en AD(H)D
AD(H)D’ers en hooggevoelige mensen zijn anders ‘bedraad’ waardoor ze bovengemiddeld gevoelig zijn voor prikkels. Ook voor AD(H)D geldt dat het is opgenomen als psychische stoornis in de DSM-5. (Ook hier is een discussie gaande of AD(H)D niet ook ‘gewoon’ een variatie is in plaats van een psychische stoornis.)
Overeenkomsten tussen hooggevoelige mensen en AD(H)D’ers zijn de prikkelgevoeligheid voor prikkels die via de zintuigen binnen komen. Maar bij beiden komt ook veel ruis binnen, waardoor ze makkelijk overprikkeld raken.
Hooggevoelige mensen en AD(H)D’ers zijn echter elkaars tegenpolen op andere gebieden. ADHD’ers kampen met hyperactiviteit, aandachtsproblemen en impulsiviteit. Hooggevoeligen hebben hier alleen last van bij overprikkeling. Dan hebben zij de neiging om zich terug te trekken. Ze overzien de situatie en reageren bewust. Impulsiviteit zie je veel minder voorkomen bij mensen met een hoge gevoeligheid.
Hooggevoeligheid en hoogbegaafdheid
Hoogbegaafdheid gaat niet alleen over een gemeten IQ. Ook kenmerken als creativiteit, een sterk rechtvaardigheidsgevoel, motivatie, rijk gevoelsleven en een hoogsensitief waarnemen horen bij hoogbegaafdheid.
Hoogbegaafden nemen meer waar en beleven van alles intenser.
Hooggevoeligen nemen meer zintuiglijke prikkels waar dan gemiddeld.
Uit onderzoek blijkt dat bijna 90% van de hoogbegaafden ook hoogsensitief is.
Andersom gaat dat niet op: een hooggevoelig kind kán natuurlijk een IQ boven de 130 hebben, maar dat hoeft absoluut niet zo te zijn.
Uit een ander onderzoek blijkt dat hoogbegaafden gemiddeld scoren op gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels en emoties en hooggevoelige scoren juist op dit vlak hoog. Hoogbegaafden hebben minder last van de negatieve kanten zoals overprikkeling, maar hebben vaker profijt van hun gevoeligheid, terwijl hooggevoeligen echt last kunnen hebben en een lijdensdruk ervaren door overgevoeligheid .
In de volgende Tails&ToolsText wordt dieper in gegaan op overprikkeling en wat je daar nou het best aan kunt doen. Meld je nu aan als je ook mee wilt lezen!